Finans dünyasında sıkça duyduğumuz bir söz vardır: “Amerika hapşırırsa, dünya nezle olur.” Küreselleşen ekonomide, İstanbul’daki bir yatırımcının sadece yerel dinamiklere odaklanması artık yeterli değildir. New York Borsası’ndaki bir kapanış rakamı, Çin’den gelen bir üretim verisi veya Avrupa Merkez Bankası’nın faiz kararı, BIST 100 endeksinin yönünü doğrudan etkileyebilir.
Bu yazımızda, Borsa İstanbul’un amiral gemisi olan BIST 100 endeksini, dünya piyasaları perspektifinden inceleyecek, yerel ve küresel faktörlerin portföyünüzü nasıl etkilediğini derinlemesine analiz edeceğiz.
BIST 100 Nedir ve Neden Piyasanın Göstergesidir?
Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören, piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 100 şirketin hisse senetlerinden oluşan endekse BIST 100 (XU100) adı verilir. Yatırımcılar arasında genellikle “Borsa” denildiğinde kastedilen aslında bu endekstir.
Sadece hisse senetlerinin performansını değil, aynı zamanda Türkiye ekonomisinin genel görünümünü, yatırımcı iştahını ve ekonomik beklentileri yansıtan en önemli barometredir. Ancak bu barometre, sadece ülke içindeki havadan değil, küresel rüzgarlardan da etkilenir.
Küresel Piyasalar ve BIST 100 İlişkisi
Yatırımcıların en çok merak ettiği konulardan biri, yurt dışı borsaları ile Borsa İstanbul arasındaki korelasyondur. BIST 100, gelişmekte olan ülke piyasaları (Emerging Markets) kategorisinde yer alır. Bu nedenle, küresel risk iştahındaki değişimlere karşı oldukça hassastır.
1. Amerikan Borsaları (S&P 500 ve Nasdaq)
Dünyanın finansal motoru olan ABD borsaları, genellikle günün trendini belirler. S&P 500 endeksindeki sert satışlar veya ralli hareketleri, ertesi gün BIST 100 açılışlarını etkileyebilir. Ancak her zaman birebir bir korelasyon (uyum) söz konusu değildir. Dönem dönem “Pozitif Ayrışma” dediğimiz, dünya borsaları düşerken Borsa İstanbul’un yükseldiği senaryolar da yaşanabilir. Bu durum genellikle Türkiye’ye özgü hikayelerin (yeni ekonomi politikaları, güçlü bilançolar vb.) öne çıktığı zamanlarda görülür.
2. Dolar Endeksi (DXY) ve Emtialar
Doların küresel gücünü gösteren DXY endeksi arttığında, genellikle gelişmekte olan piyasalardan para çıkışı gözlemlenir. Bu durum BIST 100 üzerinde baskı yaratabilir. Benzer şekilde, petrol fiyatlarındaki artış, enerji ithalatçısı olan Türkiye için maliyetleri artırdığından, borsadaki sanayi şirketlerini negatif etkileyebilir.
BIST 100 Endeksini Etkileyen Temel Faktörler
Bilinçli bir yatırımcı, grafikleri okuduğu kadar haber akışını da doğru okumalıdır. BIST 100 endeksinin yönünü tayin eden faktörleri iki ana başlıkta toplayabiliriz.
İçsel (Yerel) Faktörler
Yerel dinamikler, borsanın ana trendini belirleyen en güçlü unsurlardır:
- TCMB Faiz Kararları: Merkez Bankası’nın faiz politikası, mevduat faizlerini ve kredi maliyetlerini belirler. Faizlerin düşük olduğu ortamda borsa alternatifsiz kalabilirken, yüksek faiz ortamında borsa, risksiz getiri araçlarıyla rekabet etmek zorunda kalır.
- Enflasyon Verileri: Yüksek enflasyon ortamında şirketlerin ciroları ve karları nominal olarak artar. Yatırımcılar da paralarının değerini korumak için hisse senetlerine yönelebilir. Bu durum “Enflasyon Rallisi” olarak adlandırılır.
- Siyasi ve Jeopolitik Gelişmeler: Türkiye’nin coğrafi konumu ve iç siyasi gündemi, risk primini (CDS) etkileyerek borsa üzerinde volatiliteye (oynaklığa) neden olabilir.
Dışsal (Küresel) Faktörler
- Fed (Amerikan Merkez Bankası) Politikaları: Fed’in faiz artırması, küresel likiditenin azalması ve doların anavatanına dönmesi anlamına gelir. Bu durum, BIST 100 gibi gelişmekte olan piyasalar için genellikle negatif bir sinyaldir.
- Küresel Risk İştahı: Savaşlar, pandemiler veya ticaret krizleri yatırımcıları “Güvenli Liman” arayışına iter (Altın, ABD Tahvilleri gibi). Bu dönemlerde riskli varlık sınıfındaki hisse senetlerinden kaçış görülebilir.
Sektörel Ayrışmalar: Hangi Dönemde Hangi Sektör?
BIST 100 yekpare bir blok değildir. İçerisinde bankacılık, sanayi, ulaştırma, teknoloji gibi farklı dinamiklere sahip sektörler bulunur. Dünya piyasalarındaki gelişmeler bu sektörleri farklı etkiler.
- Bankacılık: Faiz kararlarına ve yabancı yatırımcı girişine en duyarlı sektördür. Kredi derecelendirme kuruluşlarının (Moody’s, Fitch) not artışları bankaları pozitif etkiler.
- Havacılık ve Ulaştırma: Turizm sezonu, petrol fiyatları ve küresel salgın hastalık haberleri bu sektörü doğrudan etkiler.
- İhracatçı Şirketler: Döviz kurlarındaki yükseliş, geliri döviz, gideri TL olan ihracatçı şirketler için (otomotiv, beyaz eşya vb.) pozitif algılanabilir.
- Perakende: Enflasyonist ortamlarda nakit akışı güçlü olan ve fiyat artışlarını etiketlere yansıtabilen perakende sektörü, genellikle savunmacı bir liman olarak görülür.
Boğa ve Ayı Piyasasında Yatırım Psikolojisi
Borsa İstanbul’da başarılı olmanın anahtarı, piyasa döngülerini anlamaktan geçer.
Boğa Piyasası (Yükseliş Trendi)
Piyasanın genel olarak yukarı yönlü olduğu, yatırımcı güveninin yüksek olduğu dönemlerdir. Bu dönemde “Trend is your friend” (Trend senin dostundur) kuralı işler. Düzeltme hareketleri (kısa süreli düşüşler) genellikle alım fırsatı olarak görülür.
Ayı Piyasası (Düşüş Trendi)
Fiyatların genel olarak düştüğü ve karamsarlığın hakim olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde “Bıçak tutulmaz” prensibiyle hareket etmek, nakitte beklemek veya defansif hisselere (temettü verimi yüksek, borçsuz şirketler) yönelmek stratejik olabilir.
BIST 100 Yatırımcıları İçin Altın Değerinde Tavsiyeler
Dünya piyasalarını ve BIST 100’ü takip ederken şu stratejileri göz önünde bulundurmak, finansal okuryazarlığınızı bir üst seviyeye taşıyacaktır:
- Yumurta Sepeti Kuralı (Çeşitlendirme): Tüm birikiminizi tek bir hisseye veya sadece BIST 100’e yatırmayın. Portföyünüzde altın, döviz veya yabancı hisse senetleri (Fonlar aracılığıyla) bulundurmak, yerel risklere karşı sizi korur.
- Haber Akışını Doğru Filtreleyin: Her gün binlerce finans haberi düşer. Bunların hangisinin “gürültü”, hangisinin “sinyal” olduğunu ayırt etmeye çalışın.
- Temel Analizden Kopmayın: Bir şirketin hissesini alırken, sadece grafiğine değil; bilançosuna, karlılığına ve gelecek vizyonuna ortak olduğunuzu unutmayın.
- Vadeyi Doğru Belirleyin: Borsa bir oyun yeri değil, yatırım yeridir. BIST 100 tarihinde, uzun vadeli düşünen yatırımcılar (5 yıl ve üzeri), enflasyon üzerinde reel getiri elde etme şansına daha çok sahip olmuştur.
Sonuç: Geleceğe Bakış
2024 ve sonrası için dünya piyasaları, enflasyonla mücadele döneminden “normalleşme” dönemine geçiş yapmaya hazırlanıyor. Bu süreçte Türkiye’nin uygulayacağı rasyonel ekonomi politikaları, BIST 100’ün küresel piyasalardan alacağı payı belirleyecektir.
Yatırımcılar için BIST 100, yüksek potansiyel barındıran ancak dalgalanmaların da eksik olmadığı bir mecra olmaya devam edecektir. Unutmayın; piyasaları tahmin etmeye çalışmak yerine, piyasanın sunduğu koşullara göre portföyünüzü yönetmek en sağlıklı yoldur.
Siz de yatırımlarınızı yönlendirirken sadece ekranınızdaki fiyatlara değil, dünyadaki büyük resme odaklanmayı ihmal etmeyin.
Diğer yazılarımız için sitemizi inceleyebilir ve piyasalardan anlık haber almak için twitter ve instagram hesaplarımızı takip etmeyi unutmayın.
